نوک یا منقار نام عضو خارجی از بدن پرندگان است که از آن برای غذا خوردن، نظافت کردن، جابجا کردن اشیا، کاوش برای غذا، اظهار عشق و غذا دادن به جوجه‌ها استفاده می‌شود. این عضو حیاتی در صورتی که دچار اختلال یا ناهنجاری شود به‌گونه‌ای که پرنده نتواند خود را با آن سازگار کند منجر به مرگ او خواهد شد.

از اواخر دهه ۱۹۹۰ بیش از ۳۰۰۰ تغییر شکل منقار در پرندگانی به‌نام Black-capped Chickadees در آلاسکا مشاهده گردید. این پرنده که شباهت زیادی به چرخریسک سرسیاه دارد، در کانادا و آمریکای شمالی به‌ وفور دیده می‌شود.  ناهنجاری مورد بررسی در سایر گونه‌های پرندگان مثل کلاغ شمال غربی و دارکوب داونی و ...  نیز دیده شده است.

 این بیماری AKD( avian keratin disorder ) یا اختلال کراتین پرندگان نامیده می‌شود و با رشد بیش از حد منقار و ایجاد سایر ناهنجاریهای بافت، منقار پرنده را دچار تغییر شکل می‌کند. گزارش‌ها حاکی از آن بوده که ممکن است AKD به‌شکل فزاینده‌ای از آمریکای شمالی و اروپا به یک منطقه جغرافیایی وسیع‌تر گسترش یابد. پرندگانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند در تغذیه دچار مشکل شده و اغلب میمیرند.

A Black-capped Chickadee with a deformed beak trying to eat at a suet ball
(Credit: Sherry Shiesl. Courtesy: Sherry Shiesl)

مطالعات بسیاری درباره اینکه تغییر شکل منقار ممکن است به‌واسطه عوامل مختلفی از جمله آلاینده‌ها، کمبود تغذیه، بیماری‌ها، انگل‌ها، ضربه‌ و یا ناهنجاری‌های ژنتیکی ایجاد شود، صورت گرفته است. براساس مطالعاتی که اخیرا در آلاسکا بر روی این اختلال انجام شده، ویروسی به‌ نام picornavirus(poecivirus) شناسایی شد. نتایج نشان می‌دهد که این ویروس مهمترین عامل تغییر شکل منقار در پرندگان بوده است.

تحقیقات فعلی بر تأیید نقش این ویروس در ایجاد اختلال کراتین در پرندگان AKD و کسب اطلاعات  بیشتر در مورد نحوه انتقال آن در میان پرندگان وحشی متمرکز شده است.

تحقیقات پیشین به طیف گسترده ای از دلایل احتمالی، از جمله آلودگی‌های محیطی، کمبود مواد مغذی، سایر بیماری‌های انگلی و ناهنجاری‌های ژنتیکی پرداخته است. هیچ یک از این عوامل به وضوح به اختلال کراتین پرندگان (AKD) در Chickadees سرسیاه  یا سایر گونه های آسیب دیده مرتبط نبودند. با این حال، اطلاعات مهمی کسب شد که نشان می‌دهد، آلاینده‌ها، تغذیه، بیماری‌های انگلی و ژنتیکی در فیزیولوژی و سلامت جوجه‌ها و سایر پرندگان وحشی تاثیرگذار است.

محققان این ویروس را در تمام پرندگان مبتلا به تغییر شکل منقار، شناسایی و با پرندگانی که منقار طبیعی داشتند مقایسه کردند و پس از آن، با نمونه برداری‌های بیشتر توانستند  ارتباط قوی بین  poecivirus و تغییر شکل منقار را تأیید کنند.

انواع ویروس‌های picornavirus دیگر که با رشد بیش از حد کراتین همراه بوده‌اند، مانند ویروس Seneca Valley  در خوک ها نیز مشاهده شده اند.(Vanucci et al. 2015).

از نتایج تحقیقاتی که روی  AKDانجام شده، میتوان به‌عنوان مرجع و منبعی قدرتمند برای مطالعه بیماری‌های جدید و نوظهور و در راستای کشف اطلاعاتی راجع به ویروس­ها و سایر عوامل بیماری‌زا که قبلاً تشریح نشده‌اند، استفاده کرد. با این حال، هنوز موارد زیادی برای  مطالعات تکمیلی  به‌منظور یافتن پاسخی برای سوالات زیر در حال انجام است؛ آیا این ویروس باعث تغییر شکل منقار در انواع گوناگون پرندگان می‌شود؟

آیا در خارج از آلاسکا وجود دارد یا خیر و نحوه انتقال آن در بین پرندگان وحشی چگونه است ؟

عکس زیر نمونه مشابه دیگری است که احتمالا وجود این ویروس را در گونه‌های دیگر و پراکنش جغرافیایی آن در ایران و ایجاد تغییر شکل منقار لیکوی افغانی را تایید می‌کند.

این عکس توسط آقای عادل شمسی زادگان در بهمن ماه 1399 در استان فارس حومه شهر لار ثبت شده است.

منابع:

https://www.usgs.gov/centers/asc/science/beak-deformities-landbirds?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects

 https://www.usgs.gov/centers/asc/science/possible-causes-beak-deformities

 https://www.the-scientist.com/the-nutshell/virus-linked-to-birds-deformed-beaks-33010